olejki eteryczne – rodzaje, właściwości, zastosowanie

w starożytności olejki eteryczne uznawano za najcenniejszy skarb, a metody ich pozyskiwania i sposoby wykorzystania znali tylko nieliczni. Dziś powszechnie stosuje się je w aromaterapii jako środek relaksujący, uspokajający i leczniczy. Jedne łagodzą objawy depresji, inne leczą zmiany skórne, kolejne działają przeciwbólowo, a jeszcze inne podnoszą libido. Który olejek eteryczny wybrać, by wspomóc leczenie konkretnych dolegliwości? I jak je stosować, by terapia była bezpieczna i przynosiła najlepsze efekty? Podpowiadamy.

Czym są olejki eteryczne?

Naturalne olejki eteryczne to lotne mieszaniny organicznych związków chemicznych (m.in. estrów, eterów, aldehydów, ketonów) o intensywnym zapachu, występujące w różnych częściach roślin, np. w nasionach, korzeniach, kwiatach, owocach, liściach czy korze. Gromadzą się w roślinach głównie w tkance wydzielniczej jako końcowe produkty przemiany materii. Najczęściej występują w postaci oleistej cieczy, o gęstości mniejszej od gęstości wody, dlatego nie są w stanie się w niej rozpuścić. Mogą za to rozpuścić się w alkoholu etylowym, tłuszczach, wosku czy innych olejach .

Chociaż samo określenie „eteryczny” zazwyczaj kojarzy się z łagodnością i ulotnością, olejki eteryczne wcale nie są delikatne. Przeciwnie – to silnie skoncentrowane substancje, które mają ogromny wpływ na kondycję zdrowotną człowieka – zarówno fizyczną, jak i psychiczną. Ich zapach jest tak naprawdę przyjemnym dodatkiem, ponieważ przede wszystkim wykazują właściwości terapeutyczne – kojące, rozluźniające, redukujące stres, przeciwzapalne czy antyseptyczne. Stosowane umiejętnie i z umiarem mogą przynieść wiele pozytywnych efektów. I odwrotnie – źle użytkowane mogą przyczynić się do wystąpienia podrażnień, oparzeń i innych uszkodzeń ciała.

W jaki sposób otrzymuje się olejki eteryczne?

Olejki eteryczne można pozyskać z suszonych lub świeżych roślin za pomocą:

• destylacji z parą wodną – to najpopularniejsza metoda, stosowana do pozyskiwania większej części olejków,
• wytłaczania – tę metodę stosuje się zwłaszcza do pozyskiwania olejków eterycznych z cytrusów,
• chemicznej ekstrakcji rozpuszczalnikami organicznymi – tę metodę stosuje się głównie w celach przemysłowych,
• techniką enfleurage – to najstarsza metoda otrzymywania olejków, opierająca się na zdolności absorbowania zapachów przez tłuszcze. Stosuje się ją głównie w perfumiarstwie, dla pozyskania esencji z najbardziej delikatnych kwiatów, jak jaśmin czy tuberoza. 

Naturalne olejki eteryczne – rodzaje i właściwości

Obecnie cenne olejki eteryczne pozyskuje się z niemal 2000 roślin, występujących głównie w strefie zwrotnikowej . Największą popularnością cieszą się m.in.:

• olejek bazyliowy – ułatwia zasypianie, poprawia koncentrację, łagodzi bóle menstruacyjne, migrenowe i reumatyczne,

• olejek bergamotowy – ogranicza nadmierną pracę gruczołów łojowych, rozjaśnia przebarwienia, działa antybakteryjnie i antyseptycznie, zmniejsza widoczność blizn,

• olejek cedrowy – redukuje suchość i zaczerwienienie skóry, reguluje wydzielanie sebum i pomaga leczyć trądzik; poprawia koncentrację i pracę mózgu, łagodzi objawy stresu, wykazuje działanie przeciwbólowe,

• olejek cytrynowy – oczyszcza skórę, działa antybakteryjnie i przeciwwirusowo; zmniejsza stany zapalne, likwiduje uczucie zmęczenia, łagodzi objawy depresji,

• olejek z drzewa herbacianego – działa antybakteryjnie, przeciwwirusowo i przeciwgrzybiczo, oczyszcza pory i pomaga w walce z trądzikiem,

• olejek eukaliptusowy – łagodzi stany zapalne, wykazuje działanie odkażające i oczyszczające; zmniejsza bóle mięśniowe, łagodzi objawy przeziębienia, grypy i zapalenia oskrzeli,

• olejek z geranium – uelastycznia i pielęgnuje starzejącą się skórę, wykazuje właściwości ściągające, dlatego jest częstym składnikiem kosmetyków przeciwtrądzikowych; łagodzi objawy depresji,

• olejek lawendowy – pomaga wyleczyć stany zapalne skóry, egzemę i trądzik; działa uspokajająco i relaksująco, łagodzi objawy grypy, zapalenia zatok i gardła, zmniejsza bóle mięśni i stawów,

• olejek z limonki – chroni przed działaniem wolnych rodników; działa relaksacyjne, łagodzi objawy depresji, zmniejsza bóle mięśni i stawów,

• olejek miętowy – działa przeciwbólowo i przeciwzapalnie, może być stosowany przy bólach miesiączkowych, migrenie i przeziębieniu,

• olejek z paczuli – łagodzi stany zapalne i trądzik, wspomaga leczenie popękanej i bardzo suchej skóry; wzmacnia system immunologiczny, redukuje stres,

• olejek petitgrain (z liści drzewa pomarańczowego) – redukuje nadmierne wydzielanie sebum, pomaga walczyć z tłustym łupieżem; ułatwia zasypianie, redukuje napięcie nerwowe, łagodzi objawy depresji,

• olejek rozmarynowy – rozjaśnia blizny i przebarwienia; działa antystresowo i psychostymulująco, świetnie sprawdza się jako środek dezynfekujący, przeciwzapalny, przeciwgrzybiczy, przeciwbólowy i przeciwzapalny,

• olejek różany – pomaga w leczeniu podrażnień i oparzeń, łagodzi objawy migreny i depresji, jest polecany do stosowania przy stanach lękowych,

• olejek szałwiowy – zmniejsza przebarwienia, pomaga rozjaśnić rozstępy, koi i nawilża suchą skórę, usuwa toksyny z organizmu; zwalcza infekcje, działa pobudzająco,

• olejek z werbeny – ujędrnia, odmładza i tonizuje skórę; wycisza, łagodzi napięcia nerwowe, pomaga w walce z bezsennością, jest silnym afrodyzjakiem.

Zastosowanie olejków eterycznych – aromaterapia

Olejki eteryczne powszechnie wykorzystuje się w aromaterapii – naturalnej metodzie leczenia dolegliwości fizycznych i psychicznych. Metoda ta była znana już w starożytności, ale na nowo odkrył ją na początku XX w. francuski chemik, René-Maurice Gattefossé, który przypadkowo wyleczył poparzoną dłoń, zanurzając ją w oleju lawendowym zamiast w wodzie.

Dziś aromaterapia bardzo prężnie się rozwija i stanowi pełnoprawne wsparcie (a czasem i alternatywę) dla farmakoterapii różnych schorzeń, przez inhalacje, masaże, okłady czy kąpiele. Ze względu na wysokie stężenie związków chemicznych o niestabilnym, często zmiennym stanie, nie zaleca się doustnego stosowania olejków eterycznych, ponieważ mogą wywołać podrażnienia i poparzenia. Nie wszystkie olejki mogą też być stosowane przez każdego – większość olejków nie nadaje się m.in. do stosowania u małych dzieci i kobiet w ciąży .

Inhalacje olejkami eterycznymi

Szeroko pojęte inhalacje olejkami eterycznymi są najpopularniejszą formą wykorzystania tych produktów. Kilka kropel olejków dodaje się do miski z gorącą wodą, inhalatora czy dyfuzora i po prostu wdycha kojąco-lecznicze zapachy. W ten sposób można szybko zredukować wiele dolegliwości, np. infekcji górnych dróg oddechowych. Wdychane substancje chemiczne zawarte w olejkach błyskawicznie docierają też do naszego mózgu i oddziałują m.in. na nasz układ limbiczny, odpowiedzialny za uczucie strachu czy przyjemności. Taka forma aromaterapii uspokaja, relaksuje i pomaga zredukować stres.

Wybierając olejek do inhalacji, zwróćmy jednak uwagę, czy na pewno jest to olejek eteryczny, a nie olejek zapachowy. Olejki eteryczne są w pełni naturalnymi substancjami o określonych możliwościach terapeutycznych i leczniczych. Olejki zapachowe to mieszanina olejków naturalnych i syntetycznych substancji zapachowych lub sama mieszanka substancji syntetycznych. Nie mają zdolności leczniczych, dlatego mogą być wykorzystywane jedynie jako środek zapachowy – np. do aromatyzacji pomieszczeń. 

Olejek eteryczny – okłady i masaże

Olejki eteryczne często stosuje się też bezpośrednio na skórę – w formie okładów (np. przy leczeniu migreny) lub jako produkt do masażu ciała. Masaż rozszerza naczynia włosowate, dzięki czemu lecznicze związki zawarte w olejku mogą szybciej rozejść się po całym organizmie. Pamiętajmy jednak, że olejki eteryczne mają bardzo silne działanie, dlatego przed nałożeniem ich na skórę trzeba koniecznie rozcieńczyć je olejem bazowym (może to być np. olej kokosowy, migdałowy albo jojoba), w przeciwnym razie może dojść do podrażnienia lub nawet poparzenia skóry. Jedynie kilka olejków można stosować bez rozcieńczenia, np. herbaciany albo lawendowy.

Kąpiel z olejkami eterycznymi

Dobre właściwości relaksujące i lecznicze wykazuje też kąpiel z dodatkiem olejków eterycznych. Pamiętajmy, że olejki nie rozpuszczają się w wodzie, dlatego przed wlaniem ich do wanny trzeba rozcieńczyć je olejem bazowym.

Jeśli nie jesteśmy pewni, jakiego olejku użyć i jak go prawidłowo rozcieńczyć, warto skorzystać z gotowych preparatów zawierających bezpieczne stężenia olejków eterycznych, jak kosmetyki z serii tołpa.® spa detox: kąpiel borowinowa, sól borowinowa, peeling borowinowy czy krem-mus pod prysznic i do kąpieli. Kosmetyki te, oprócz naturalnych olejków eterycznych, m.in. z cytryny, rozmarynu, bergamotki, lawendy, petitgrain i paczuli (w zależności od rodzaju produktu), zawierają też inne roślinne ekstrakty (np. z imbiru czy żeń-szenia) i nieocenioną borowinę tołpa.®, wykazującą właściwości oczyszczające, nawilżające i regenerujące. Dzięki takiemu doborowi składników, zwyczajna kąpiel zmienia się w prawdziwe domowe spa – wycisza, uspokaja i relaksuje, ale też oczyszcza, wygładza i nawilża skórę oraz poprawia jej ogólną kondycję. 

Olejki eteryczne jako dodatek do kosmetyków

Ze względu na ogrom właściwości i szybkość działania, olejki eteryczne znalazły swoje zastosowanie również w kosmetyce. Niewielką ilość produktu można dodawać do kremów pielęgnacyjnych, żeli do kąpieli, szamponów, odżywek czy wcierek do włosów. Zawsze przed użyciem konkretnego olejku trzeba zapoznać się z przeciwskazaniami do jego stosowania.

Do czego jeszcze wykorzystuje się olejki eteryczne?

Aromaterapia i kosmetyka to nie jedyne formy wykorzystywania olejków eterycznych. Stosuje się je też m.in. przy produkcji perfum (chociaż coraz częściej wypierane są przez syntetyczne zamienniki) i w przemyśle spożywczym. Olejki eteryczne znaleźć można jako składniki smaków i zapachów np. w napojach alkoholowych i bezalkoholowych, słodyczach czy wyrobach tytoniowych.